TEDÜ Psikoloji Bölümü Eğitim Amaçları
TEDÜ Psikoloji Bölümü, günümüz psikolojisinin dinamik ve disiplinler arası yaklaşımıyla uyumlu olarak, öğrencilerine sunduğu öğrenme ve uygulama olanaklarını sürekli geliştirme yönündeki temel misyonuyla eğitim vermektedir. Psikoloji bilimi son 50 yılda önemli bir değişim geçirerek, alt alanlarının ve uzmanlıklarının çeşitliliğiyle kendini gösteren karmaşık bir disiplin olarak ortaya çıkmıştır. Psikoloji bilimi, biyolojik bilimlerden sosyal bilimlere kadar pek çok disiplinle örtüşür ve bu özelliğiyle, birleştirici ve disiplinler arası bir nitelik taşır. TEDÜ Psikoloji Bölümü olarak en önemli misyonumuz psikolojinin bütünleştirici ve “bilimlerin kesişme noktasındaki bir merkez bilim” (hub science; Boyack, Klavans ve Borner, 2005; Cacioppo, 2007) olduğu yönündeki bu çağdaş bakış açısıyla uyumlu olarak eğitim-öğretim alt yapımızı ve öğrencilere sunduğumuz olanakları geliştirmektir.
Psikoloji Lisans Programı, psikolojinin herhangi bir alt alanında uzmanlık kazandırma amacı taşıyan bir program değildir. TEDÜ Psikoloji Lisans Programı öğrencilerini işlevsel bir alan bilgisi, psikolojinin temel alt alanlarında ileri düzeyde bir anlayış, psikoloji okuryazarlığı, güçlü bilimsel ve araştırma altyapısı ve çok farklı çalışma ortamlarında kullanabilecekleri temel uygulama becerileri gibi önemli kazanımlarla mezun eder. Bu kazanımlar öğrenciyi çok farklı iş ortamlarında yetkin olarak çalışmaya veya psikolojinin herhangi bir alanında ya da yakın alanlarda lisansüstü eğitime hazırlar.
Aşağıda ayrıntılı olarak anlatılan evrensel ve bunlarla uyumlu yerel standartlar çerçevesinde TEDÜ Psikoloji Lisans Programı’nın amacı; psikolojinin temel kavram ve ilkeleri ile kapsayıcı temalarını ve uygulamalarını tanımlayabilen, psikolojinin farklı alanlarının temel bilgisine sahip, psikolojik olguları bilimsel akıl yürütmeyle açıklayabilen, yaratıcı/yenilikçi ve bütünleştirici düşünebilen, temel düzeyde psikolojik bir araştırmayı desenleyebilen, yürütebilen ve yorumlayabilen; bilimsel sorgulamalarında sosyal ve kültürel etkenleri dikkate alabilen, psikolojik araştırma ve uygulamalarda etik standartlara duyarlı, kişilerarası ilişkiler kurabilen ve geliştirebilen; yerel, ulusal ve küresel anlamda toplumun yapılanmasına ve ilişkilerin geliştirilmesine hizmet eden değerleri içselleştirmiş, öz-yeterlik ve öz-düzenleme becerilerini kazanmış, takım çalışması kapasitesini geliştirmiş, psikolojik içeriği ve becerileri kariyer hedeflerine uygulayabilen, mezuniyet sonrası için kariyer planı yapabilen, bilişim teknolojilerini kullanabilen ve yaşam boyu öğrenmeye açık mezunlar yetiştirmektir. Bunun yanında, nitelikli proje ve araştırmalar üreterek sonuçları uygun bilimsel mecralarda paylaşmak ve topluma yaymak programımızın temel amaçlarındandır.
Psikoloji lisans programında birinci eğitim yılının amacı, öğrenciye genel bilim formasyonu kazandırmaktır. Matematik, İngilizce, Sosyal ve Doğa Bilimleri gibi alanlardaki 13 kredilik zorunlu ve 19 kredilik seçmeli derslerden oluşmaktadır. İlk yılda alınan ortak dersler sayesinde öğrenciler bilimsel anlayış, temel bilim ve temel akademik beceriler açısından sağlam bir alt yapı oluştururlar. Ayrıca, genel psikoloji dersi de ilk yılda alınmaktadır. İkinci eğitim yılında amaç, öğrenciye psikoloji formasyonu kazandırmaya başlamaktır ve bu doğrultuda, psikolojinin temel alt alan bilgileri, yöntem ve istatistik bilgisi verilir. Üçüncü eğitim yılında öğrenciye psikolojinin temel kuramları (kişilik, gelişim kuramları vb.) ve uygulamaya yönelik kuramsal yaklaşımlara (test ve değerlendirme kuramları vb.) ilişkin bilgi ve becerileri içeren alan dersleri verilerek psikoloji formasyonu geliştirilir. Dördüncü eğitim yılında temel formasyonu tamamlamış olan öğrencinin ilgisi doğrultusunda psikolojinin farklı alanlarından kuramsal ve uygulamalı dersler seçerek bilgi ve becerilerini geliştirmesi ve bitirme projesi hazırlayarak donanımını uygulaması hedeflenmektedir.
Dört yıl, sekiz dönemlik program, bölüm dersleri kredilerinin toplamı, mezuniyet için gereken kredinin 2/3’sinden fazla olmayan, seçmeli derslerin oranı yaklaşık %50 olan; diğer bölümlerden (fen/sosyal/eğitim) ikinci bir alan (yandal) belirlenmesine olanak tanıyan; disiplinler arası işbirliğine açık; esnek ve seçenekleri olan bir programdır. Öğretim programına göre ikinci yıldan itibaren, öğrencilere zorunlu alan, yöntem ve istatistik derslerinin yanında pek çok seçmeli ders ve psikolojinin bilişsel, gelişim, sosyal, endüstri/örgüt ve klinik gibi bazı alanlarına yoğunlaşma olanağı sunulur. Yanı sıra liberal eğitim felsefesinin bir uygulaması olarak öğrenciler diğer bölümlerin sunduğu alana özel (örn., Sosyoloji, Siyaset Bilimi vb.) ya da Temel Bilimler Birimi tarafından açılan hibrid/transdisipliner (örn., İletişim, Dünya Vatandaşlığı) bir ekdal (secondary field) programını seçebilmekte ve dört yıllık eğitim süresi içinde kredi yüklerini artırmaksızın, ilgi alanlarına göre kendilerini geliştirme olanağına sahip olmaktadırlar.
Özetle, programın eğitim amaçları aşağıda maddeler halinde sıralanmaktadır:
1. Psikolojinin ve çeşitli alt-alanlarının temel kavram, kuram ve yaklaşımlarına yönelik bilgi temeli güçlü mezunlar yetiştirmek.
2. Olaylara ve sorunlara psikoloji okuryazarlığıyla bakabilen; bilimsel sorgulama ve eleştirel düşünme becerileri gelişmiş, disiplinler arası bakış açısına sahip mezunlar yetiştirmek.
3. Sağlam bir bilimsel yöntem ve istatistik bilgisi ve temel uygulama becerileri kazandırarak öğrencileri hem akademik alanda hem de uygulama alanındaki kariyer olanaklarına hazırlamak.
4. Mesleki ve kişisel yaşamda etik ilkeleri ve sosyal sorumluluk anlayışını benimsemiş; yaş, toplumsal cinsiyet, etnik kimlik, engellilik gibi birey ve grup düzeyindeki farklılıklara ve çeşitliliğe değer veren ve bunlara insan hakları temelli duyarlılık gösteren mezunlar yetiştirmek.
5. Bilimsel ve mesleki alanda iletişim becerilerini uygulayabilen mezunlar yetiştirmek.
6. Kendi kendine öğrenme, bireysel ve grup olarak çalışma ve üretme alışkanlığı kazanmış bireyler yetiştirmek.
7. Kişisel ve mesleki gelişiminde sorumluluk alan, mesleki gelişim için sahip olduğu donanımı kullanabilen ve yaşam boyu öğrenme yaklaşımını benimsemiş mezunlar yetiştirmek.
Eğitim Amaçlarının Belirlenmesinde Kullanılan Evrensel ve Yerel Standartlar
TEDÜ Psikoloji Bölümü lisans programının eğitim amaçları aşağıda çizilmeye çalışılan evrensel ve bununla uyumlu yerel standartlar çerçevesinde belirlenmiştir:
Psikoloji bilimindeki ve eğitimindeki gelişmeler Türkiye Bilimler Akademisi’nin (TÜBA) 2003-2023 Sosyal Bilimler Öngörü Çalışması raporunda (2007), Psikoloji lisans eğitiminin nasıl olması gerektiği şu şekilde tanımlanmıştır: “Psikoloji eğitimi, …..bilimsel donanımı sağlam, bilimsel gelişme ve uluslararası yarışmaya uygun zenginlik ve kalitede, rekabetçi, çağdaş, etik duyarlılığı olan, aynı zamanda toplumsal dokuyla, kültürel dinamiklerle uyuşan ve uzlaşabilen, yerelleşebilen bir kapsama sahip olmalıdır.” (s. 133).
Dünyada, psikoloji eğitiminde genellikle Amerikan Psikoloji Derneği (APA) ve özellikle Avrupa’da da Avrupa Psikoloji Birlikleri Federasyonunun (EFPA) standartları yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu iki model eğitim süreleri açısından farklılıklar göstermekle birlikte belirli bir eğitim süresi içinde kazandırılması hedeflenen bilgi ve beceriler açısından oldukça paraleldir. APA, psikoloji lisans eğitimini daha çok temel bir bilimci-uygulamacı yetiştirmek üzere kurgulamıştır. “Liberal arts and science” anlayışı çerçevesinde dört yıllık lisans eğitiminin amaçları 2013 yılında gözden geçirilerek genel hatlarıyla şu şekilde ortaya konmuştur (APA, 2013):
1. Psikolojide temel bilimsel bilgi
2. Bilimsel sorgulama ve eleştirel düşünme
3. Farklılıkların giderek arttığı dünyada etik değerler ve sosyal sorumluluklar
4. İletişim becerileri
5. Mesleki gelişim
EFPA ise meslek birliklerinin oluşturduğu bir örgüt olduğu için lisans ve lisansüstünü kapsayan bir eğitim modeli önererek lisansı, uygulama ve meslek tanımı ile kademeli olarak birleştirmektedir (3+2 yıl eğitim üzerine 1 yıl süpervizyon altında uygulama). Bunun amacı, Avrupa’da psikologların eğitimi ve çalışmasına ilişkin standartlar oluşturarak hem tüm AB’de kaliteli hizmet verilmesini hem de psikologların tüm AB ülkelerinde serbest dolaşımlarını sağlamak için bir Avrupa Psikoloji Sertifikası (EuroPsy) sistemini uygulamaktır. Bu eğitim modeli de 3 yıllık temel eğitim için şunu vurgular: “Psikolojinin tüm uzmanlık alanlarına ve psikolojideki başlıca teori ve tekniklere yönelik temel bir eğitim. Psikologların becerilerine temel bir giriş ve psikoloji alanında araştırma için bir altyapı. Bu eğitim, psikolojide mesleki bir yeterlik ya da psikolog olarak bağımsız çalışmak için gereken yetkinliği kazandırmaz. İkinci aşamanın programı öğrenciyi bağımsız çalışan bir psikolog olmaya hazırlar. Müfredatın bu kısmı doktora eğitimine ya da psikolojinin belli bir alanında (ya da genel) uygulamacı olarak istihdama hazırlar (Avrupa Psikoloji Sertifikası Yönetmeliği).
Burada ele alınan her iki eğitim modelinin ülkemizdeki psikoloji eğitimi için önemli ve gerekli olan yönleri dikkate alınarak TPD çatısı altında akademisyenlerden oluşturulan bir çalışma grubu 2008 yılında Türkiye’de psikoloji lisans eğitimi programı için standartları “TPD Akreditasyon Yönetmeliği” ile belirlemiştir. Buna göre psikoloji lisans eğitiminin amacı şu şekilde belirlenmiştir:
1. Psikoloji kavram, kuram ve yaklaşımlarının temel bilgisi
2. Psikolojinin farklı alanlarındaki uygulamalara yönelik temel bilgi
3. Araştırma yöntemleri ve istatistik temel bilgisi
4. Bilimsel yöntem ve bakış açısı kazandıran temel donanım
5. Etik ilke ve değerler